2023 жылғы жергілікті бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілігінің мемлекеттік аудитінің қорытындылары туралы
Жыл сайын 2020 жылдан бастап Астана қаласы бойынша Тексеру комиссиясы (бұдан әрі - Тексеру комиссиясы) жергілікті бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілігіне аудит жүргізеді (бұдан әрі-ЖБ ШҚЕ).
2024 жылғы 20 мамырда Тексеру комиссиясының кезекті отырысы өтті, онда мәслихат депутаттарының және бюджеттік бағдарламалардың 32 әкімшілерінің қатысуымен 2023 жылғы ЖБ ШҚЕ мемлекеттік аудитінің қорытындылары талқыланды.
2023 жылы ЖБ ШҚЕ жергілікті бюджеттік бағдарламалардың 32 әкімшісінің және шоғырландырудың бірінші деңгейінің түсімдері бойынша қаржылық есептіліктің және екінші деңгейдегі шоғырландыру тізіміне кіретін 96 мемлекеттік мекеменің ШҚЕ негізінде жасалды.
2023 жылғы ЖБ ШҚЕ аудиті шеңберінде Тексеру комиссиясы Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаментімен бірлесіп, жергілікті бюджеттік бағдарламалардың неғұрлым қаржылық маңызы бар 9 әкімшісінің қаржылық есептілігіне, түсімдер бойынша қаржылық есептілікке және ЖБ ШҚЕ шоғырландыру мен құрастырудың дұрыстығын тексеруге аудиттер жүргізді.
Мемлекеттік аудит органдары 2023 жылы ЖБ ШҚЕ активтерінің 47% - аудит аудиторлық рәсімдермен қамтыды, оның ішінде Ішкі мемлекеттік аудит департаменті – активтер үлесі 5% немесе 167,4 млрд.теңге болатын бюджеттік бағдарламалардың 4 әкімшісі қамтылды , Тексеру комиссиясының тарапынан - активтер үлесі 42,3% немесе 1 539,0 млрд. теңгеге тең бюджеттік бағдарламалардың 5 әкімшісі қамтылды.
Айта кету керек, жергілікті бюджеттің алғашқы шоғырландырылған қаржылық есептілігі ұсынылған сәттен бастап оның сапасы мен сенімділігінің айтарлықтай жақсаруы байқалады.
Барлығы, Тексеру комиссиясының ұсынымдарын ескере отырып, Қаржы басқармасы 2020 жылдан бастап 1,2 трлн теңге сомаға есептілікті тануды және дұрыс көрсетуді қамтамасыз етті.
Аудит шеңберінде қоғамдық сектор үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сәйкес келмейтін және объективті көрініс беруге мүмкіндік бермейтін әдістерді қолдануға байланысты ЖБ ШҚЕ-ның бірқатар негізгі элементтері дұрыс көрсетілмейді деген қорытындыға келді.
Квазимемлекеттік сектор субъектілеріне қаржы инвестициялары шоғырландыруда толық көрсетілмеген, оның ішінде 2 514 590,3 мың теңге сомасына жарғылық капиталдың шығуы және ұлғаюы көрсетілмеген. Мысалы, «Құрылыс-техникалық колледжі» ШЖҚ МКК (17 656,9 мың теңге), «Қоғамдық тамақтану және сервис колледжі» ШЖҚ МКК (-87 516,1 мың теңге), «Астана орманы» ЖШС жарғылық капиталының мөлшері оны 2 456 705,2 мыңға азайту көрсетілмеген.
«Астана қаласының «Жасыл белдеу» 3-кезек» аумағында екпелерді реконструкциялау және орман дақылдарын екінші рет қабылдау» объектісін сыйға тарту шарты бойынша Астана қаласының коммуналдық меншігіне беруге байланысты орын алған.
Тұрғын үй басқармасы 921 792,3 мың теңге сомасында қорлардың құнсыздану фактісін көрсетпеген, бұл «Қаржы қызметінің қорытындылары туралы есеп» нысанының «Активтердің құнсыздануы» 121-жолының есептік кезеңінің соңындағы сальдоның бұрмалануына әкелген.
Активтер басқармасы бюджеттік кредиттер қағидаттарын сақтамай, кредит бойынша қарыз алушы болып табылмай, ШҚЕ 637 316,0 мың теңге сомасында қарыз бойынша берешекті көрсеткен.
Білім басқармасы «Астана қаласында алты жалпы білім беретін мектепті салу және пайдалану» жобасын іске асыру шеңберінде мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің 6 жобасы бойынша 43 700 691,8 мың теңге сомасына, инвестициялық шығындардың өтемақысын төлеумен – 14 379 682,4 мың теңге және қолжетімділігі үшін төлеммен – 29 321 009,4 мың теңге («Binom EDUCATION» ЖШС) бірқатар бұрмалануларға жол берген:
- 9 525 266,6 мың теңге сомасында ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер көрсетілмеген;
- 36 474,5 мың теңге сомасында өтемдік инвестициялық шығындар негізсіз есептен шығарылған;
- төленген мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары бойынша 4 817 941,3 мың теңге сомасында негізсіз берешек есептелген.
Білім басқармасы 2023 жылы оқу материалының негізсіз шығуын жүргізді, ал Активтер басқармасының бұйрықтары 2024 жылы 671 275,1 мың теңге сомаға шығарылған. Білім беру процесінде 5 тұрғын емес үй-жай пайдаланылмайды және құны 69 979,0 мың теңге мемлекет активтерін тиімсіз пайдалану болып табылады.
Құрылыс басқармасы «Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық әуежайы» акционерлік қоғамынан 739,6 млн теңгеге қабылданған негізгі қаражаттың шынайы көрінісін қамтамасыз етпеді, сондай-ақ «Астана қаласының қоғамдық тамақтану және сервис колледжі» МКҚК балансына 96,2 млн теңгеге берілген «Көппәтерлі тұрғын үй кешендерінің құрылысы» объектілерінің 6 тұрғын емес үй-жайларының шығуын көрсетпеген.
Активтер басқармасының 2023 жылғы 8 наурыздағы № 1385/О бұйрығына сәйкес құрылыс басқармасының балансынан Көлік басқармасының балансына 250,5 млн теңге сомасына 120 тұрақ орны берілмеген.
Табиғат пайдалану басқармасында 2310 «Жер» қосалқы шотының бухгалтерлік есебінің деректері бойынша 36 жер учаскесі жоқ. 2023 жылы пайдалануға берілген гүлзарлар, саябақ аймақтарының құрылысы бойынша 6 нысан 1 454 585,9 мың теңге сомасына есептелмеген. Бұдан басқа, гүлзарлар құрылысының 7 жобасының және 16 жобалау-сметалық құжаттаманың құны 13 682 015,9 мың теңге сомасына шығыстар есептен шығарылған.
Сондай-ақ, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің қаржылық есептілігінің бұрмалануына, кемшіліктеріне, бұзушылықтарына дебиторлық және кредиторлық берешек аудиті бөлігінде жол берілген: дебиторлық берешекті өндіріп алу, кредиторлық берешекті есептен шығару бойынша қабылданбаған шаралар, бухгалтерлік есеп деректері бойынша дебиторлық және кредиторлық берешекті негізсіз ұстау және дұрыс көрсетпеу, шарттың орындалуын қамтамасыз ету шеңберінде ақшалай қаражатты негізсіз қайтару, өткен дебиторлық берешекті өтеуді қамтамасыз етпеу жылдар, берешекті өндіріп алу бойынша талап-арыз жұмысы және кредиторлық берешекті қысқарту жөніндегі шаралар қолданбау, таратылған және қайта ұйымдастырылған кәсіпорындар бойынша берешектерді ұстау болып табылады.
Бұдан басқа, қаржылық есептіліктің жекелеген элементтері бойынша активтер мен міндеттемелерді түгендеудің болмауы, пайдаланылмаған жобалау-сметалық құжаттаманың және аяқталмаған негізгі құралдардың мазмұны бөлігінде мемлекет активтерін тиімсіз пайдалану фактілері анықталды.
Нәтижесінде, сондай-ақ бар жүйелік проблемаларды ескере отырып, ЖБ ШҚЕ аудитінің нәтижелері бойынша ескертумен пікір білдірілді.
Мемлекеттік аудиттің қорытындысы бойынша Тексеру комиссиясы жалпы сомасы 39 790 408,1 мың теңгеге жергілікті бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілігін бұрмалауға әкеп соққан бұзушылықтарды анықтады, оның ішінде қаржылық бұзушылықтар 30 717 087,3 мың теңгені, 35 рәсімдік бұзушылықты және жүйелік сипаттағы 8 кемшілікті құрады.
Бюджет қаражатын пайдалану кезінде қалпына келтіруге тиіс 173 684,8 мың теңге сомасына қаржылық бұзушылықтар, қалпына келтіруге 173 210,8 мың теңге және өтеуге тиіс 474,0 мың теңге анықталды, сондай-ақ мемлекет активтерін тиімсіз пайдалану - 21 591 984,5 мың теңгеге және ықтимал шығындар мен пайдануды жіберіп алуға әкеп соғатын - 738,3 мың теңге сомасына фактілер анықталды.
Қаржы министрлігінің ІМАК Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаментіне 2023 жылғы шоғырландырылған қаржылық есептілікті бұрмалау фактісі бойынша әкімшілік іс жүргізуді қозғау үшін (ӘҚБтК 238-бабы) 5 мемлекеттік аудит материалы жіберілді .
Анықталған кемшіліктер мен бұзушылықтарды, оларға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою бойынша тиісті ұсынымдар мен тапсырмалар әзірленді.
