«Астана қаласы оқушыларын қосымша білім беру қызметтерімен қамтамасыз ету тиімділігін талдау»
2025 жылғы 18 желтоқсанда Астана қаласы бойынша Тексеру комиссиясының кезекті отырысында Астана қаласы білім басқармасының басшысы Қ. С. Сенғазыевтің қатысуымен «Астана қаласы оқушыларын қосымша білім беру қызметтерімен қамтамасыз ету тиімділігін талдау» сараптамалық-талдау іс-шарасының қорытындысы шығарылды.
Сараптамалық-талдамалық іс-шарасы барысында 2021-2024 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасы мен Астана қаласында балаларға қосымша білім беру жүйесінің жай-күйіне талдау жүргізілді.
Қазақстан Республикасында қосымша білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру қосымша білім беруді қоса алғанда, білім беру саласындағы негізгі басымдықтар мен міндеттерді айқындаған Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 249 қаулысымен бекітілген мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына (бұдан әрі – Тұжырымдама) сүйенеді.
2021-2024 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы бойынша қосымша білім беру ұйымдарының желісі 348 бірлікке (22,8% - ға) ұлғайды, бұл ретте білім алушылар контингенті 105 783 оқушыға (9,9% - ға) өсті.
Балаларды қосымша біліммен қамтудың ең жоғары деңгейі Солтүстік Қазақстан (64,4%), Батыс Қазақстан (63,4%) және Павлодар (58,8%) облыстарында тіркелді.
Ең төмен көрсеткіштер: Астана (13,9%) және Алматы (18,3%) республикалық маңызы бар қалаларда, сондай-ақ Алматы облысында (17,2%) байқалады.
Астана қаласында талданып отырған кезеңде ұйымдар желісінің бір мезгілде 23-тен 71-ге дейін өсуі кезінде балаларды қосымша біліммен қамтудың 18,9% - дан 13,9% - ға дейін төмендеуі байқалады. Бұл ретте білім алушылар саны тек 1% - ға өсті (39 501-ден 39 915 балаға дейін).
2024 жылы Астана қаласының қосымша білім беру ұйымдарында 990 педагог жұмыс істеді, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 12,5% - ға артық (880 педагог). Педагогтар санының өсуі білім алушылар контингентінің салыстырмалы түрде ұлғаюымен қатар жүрмеді. Жоғары педагогикалық білімі бар педагогтардың үлесі 53,8% құрайды.
Бір мезгілде кадрлардың жоғары ауысуы анықталды: 2022 жыл – 30,4%, 2023 жыл – 35,5%, 2024 жыл – 26,8%.
Өтімділіктің ең жоғары деңгейі «Балалар-жасөспірімдер туризмі және өлкетану орталығы» ШЖҚ МКК (2022 жыл - 80,0%, 2023 жыл – 75%, 2024 жыл – 66,7%), Астана қаласы әкімдігінің «Өркен» балалар-жасөспірімдер дене тәрбиесі орталығы» ШЖҚ МКК (2022 жыл - 58,6%, 2024 жыл - 77,1%), «Махамбет Өтемісов атындағы Оқушылар сарайы» ШЖҚ МКК (2023 жыл – 55,4%; 2024 жыл-31,8%).
2025 жылғы маусымдағы жағдай бойынша ведомстволық бағынысты ұйымдарда 174 бос лауазым бар, бұл ретте бос жұмыс орындарының бір бөлігі «Электрондық еңбек биржасы» порталында орналастырылмаған.
Мүгедек балаларды қосымша біліммен қамтудың тұрақты төмендеуі белгіленді. 2023 жылы ерекше санаттағы балалардың үлесі білім алушылардың жалпы санының 6,8% құрады, бұл ретте Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша елде мүгедек балалар санының өсуі жалғасуда.
2024 жылы Астана қаласының 71 қосымша білім беру ұйымының 25,4% - ы бейімделген ғимараттарда орналасқан, 3% - ы күрделі жөндеуді талап етеді, 5,6% - ы ағымдағы жөндеуді қажет етеді.
Даму жоспарында көрсетілген балаларды қосымша біліммен қамту көрсеткіштері мен ҰБДБ ақпараттық жүйесінің деректері арасында сәйкессіздіктер анықталды, бұл уәкілетті органда сенімді және бірыңғай деректердің жоқтығын көрсетеді.
Бюджеттік жоспарлауға үстіртін қаралады: бюджеттік өтінімдердің тиісті негіздемелері мен есептеулері жоқ, бұл бюджет қаражатын пайдаланудың тиімділігін объективті бағалауға мүмкіндік бермейді және оларды асыра бағалау тәуекелдерін тудырады.
Қосымша білім беруді қаржыландыру көлемінің өсуіне қарамастан (2022 жылдан бастап 17,1% - ға), түпкілікті нәтиже көрсеткішіне — қосымша білім берумен қамтылған балалардың үлесіне қол жеткізілген жоқ.
Мемлекеттік білім беру тапсырысы шарттарының орындалуын талдау:
* балаларды нақты қамту төмендеген кезде қаржыландыру көлемінің жыл сайынғы өсуі;
* нақты қамтудың шарттық міндеттемелерге сәйкес келмеуі;
* шарттарда қамту көрсеткіштеріне қол жеткізбегені үшін айыппұл санкцияларының болмауы;
* шарттарды жеке ұйымдармен шағым жасамай тараптардың келісімі бойынша бұзу.
MINDAL электронды жүйелері мен QOSYMSHA.KZ пилоттық жобаның жұмысында да проблемалар бар, бұл олардың толық қолданылуын шектейді.
Жүргізілген талдау көрсеткендей, 2021-2024 жылдары Астана қаласының қосымша білім беру жүйесі ұйымдардың, педагог кадрлардың және қаржыландыру көлемдерінің бір мезгілде өсуі кезінде балаларды қамтудың төмендеуінен көрінетін тиімділіктің төмендігімен сипатталады және салынған ресурстар мен қол жеткізілген нәтижелер арасындағы сәйкессіздік туралы куәландырады, сондай-ақ Астана қаласында қосымша білім берудің жиынтығында басқарушылық тәсілдерді қайта қарауды және нәтижелілікті арттыру бойынша кешенді шаралар қабылдауды талап етеді.
Сараптамалық-талдамалық іс-шарасының қорытындысы бойынша Астана қаласының Білім басқармасына анықталған кемшіліктер, оларға ықпал ететін себептер мен жағдайлар бойынша тиісті ұсынымдар берілді.
