Мемлекеттік органдардың жергілікті бюджетке салықтық емес түсімдер мен негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдердің толықтығы мен уақтылығын қамтамасыз ету тиімділігіне жүргізілген мемлекеттік аудиттің қорытындылары
2023 жылғы 17 тамызда Астана қаласы бойынша Тексеру комиссиясының кезекті отырысы өтті, онда мемлекеттік органдардың жергілікті бюджетке салықтық емес түсімдер мен негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдердің толықтығы мен уақтылығын қамтамасыз ету тиімділігіне жүргізілген мемлекеттік аудиттің қорытындылары қаралды, бұл аудит кезеңінде қамтылған мемлекеттік органдардың салықтық емес түсімдер мен негізгі капиталды сатудан Астана қаласы бюджетінің кірісіне түсетін түсімдер жалпы сомасы 74 006 192,4 мың теңге көлемінде қамтамасыз етілгенін көрсетті, оның ішінде:
- «Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Астана қаласының Полиция департаменті» ММ (бұдан әрі-Полиция департаменті) жалпы сомасы 19 948 731,8 мың теңге, оның ішінде 2021 жылы – 9 861 233,4 мың теңге және 2022 жылы-10 087 498,4 мың теңге;
– «Астана қаласының Сәулет, қала құрылысы және жер қатынастары басқармасы» ММ (бұдан әрі – Сәулет басқармасы) жалпы сомасы 9 243 228,4 мың теңге, оның ішінде 2021 жылы-5 970 306,0 мың теңге және 2022 жылы – 3 272 922,4 мың теңге;
– «Астана қаласының Тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясы басқармасы» ММ (бұдан әрі – Тұрғын үй басқармасы) жалпы сомасы 44 814 232,2 мың теңге, оның ішінде 2021 жылы – 21 391 970,6 мың теңге және 2022 жылы-23 422 261,6 мың теңге.
Сонымен қатар, аудит тексерілген мемлекеттік органдардың бұл қызметті белгілі бір бұзушылықтар мен кемшіліктермен жүзеге асырғанын көрсетті.
Полиция департаментіндегі аудит полиция департаменті салатын бюджетке төленетін әкімшілік айыппұлдар басқа да төлемдер түріндегі салықтық емес төлемдерді тиімді жинауға кедергі келтіретін негізгі себеп оларды салу және өңдеу үшін пайдаланылатын ақпараттық жүйелердің жетілдірілімегенін көрсетті, оның ішінде:
- жинау процесін және әкімшілік айыппұлдардың түсуін толық автоматтандыру қамтамасыз етілмеген;
- пайдаланылатын ақпараттық жүйелердегі деректердің алшақтығы;
- ақпараттық жүйелердің барлық нұсқалары мен модульдерінің жұмыс істемеуі;
- пайдаланылатын ақпараттық жүйелердің нашар байланыстары.
.
Бұдан басқа, жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартуға және тиісінше әкімшілік айыппұлдарды жинауға ӘІБТ АЖ-да шетелдік нөмірлері бар көлік құралдарын тіркеудің болмауы кедергі келтіреді.
Осы кемшіліктердің нәтижесінде бюджет кірісіне жалпы сомасы 2 597,1 мың теңгеге айыппұлдар мен басқа да төлемдердің уақтылы түсуі қамтамасыз етілмеген, ал бюджеттің жанама шығындары 5 381 928,8 мың теңгені құрады.
Сәулет басқармасында аудит түсімдерді болжау сатысында бұзушылықтар мен кемшіліктерге жол берілетінін көрсетті, оның ішінде: бюджет түсімдерін болжаудың заңнамада көзделген әдістемелері қолданылмайды, салықтық емес түсімдердің жекелеген түрлері бойынша болжау жүргізілмеген, барлық көзделген есептер қалыптастырылмаған.
Қолданыстағы заңнаманы бұза отырып, Сәулет басқармасы Астана қаласының Көлік және жол-көлік инфрақұрылымын дамыту, Астана қаласының Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану және Астана қаласының Отын-энергетикалық кешені мен коммуналдық шаруашылық басқармаларымен сервитуттар шарттарын жасасуды қамтамасыз етпеген.
Сәулет басқармасының жер учаскелерін сатып алу-сату шарттарын орындау бойынша қажетті шараларды қабылдамауы жалпы сомасы 127 727,5 мың теңгеге бюджеттің жанама шығындарына әкелген. Сонымен қатар, шарттардың осы түрі талаптарының орындалуына тиісті бақылаудың болмауы нәтижесінде жергілікті бюджетке жер учаскелерін сатудан сатып алу құны түрінде 3 488,5 мың теңге түскен жоқ.
«Азаматтарға арналған үкімет» КЕАҚ-мен тиісті өзара іс-қимылдың болмауы нәтижесінде Сәулет басқармасы бақылауды жүзеге асырмайды, бұл заңды және жеке тұлғалармен жер учаскелерін уақытша өтеулі пайдалану құқығын сатып алу-сату шарттарын заңсыз тіркеуге алып келді, нәтижесінде жергілікті бюджетке 28 856,7 мың теңге түспеген.
Бұл ретте аудит барысында 15 күн мерзім өткеннен кейін біржолғы төлем жасамау нәтижесінде күші жойылған шарт шеңберінде Сәулет басқармасы жер учаскесін қосалқы жалға беру бойынша одан әрі мәмілені заңсыз жасасуға жол бергені анықталды.
Сондай-ақ, аудит ҚР Жер кодексінің және осы саладағы басқа да нормативтік-құқықтық актілердің белгілі бір кемшіліктері мен олқылықтардың бар екендігін көрсетті.
Тұрғын үй басқармасындағы аудит сонымен қатар түсімдерді болжау сатысында бұзушылықтар мен кемшіліктерге жол берілген. Мысалы, 2021-2022 жылдарға арналған болжамдау КБК 201507 (салықтық емес түсімдер), КБК 301103,301107 (негізгі капиталды сату) кодтары бойынша болжамды жылға арналған инфляция деңгейін ескере отырып, ағымдағы жыл бойынша олардың түсімдерін бағалауды жүргізбей, жасалған жалға беру (жалдау), жекешелендіру және пайдалануға берілген көппәтерлі тұрғын үй кешендері бойынша сатуға берілген пәтерлердің ауданы ҚР стратегиялық және бағдарламалық құжаттарында тұрғын үйдің 1 шаршы метр құны белгіленген.
Астана қаласы әкімдігінің «Тұрғын үй қоры» КММ – де (бұдан әрі-Тұрғын үй қоры) қарсы тексеру Астана қаласының коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйлерді жекешелендіру шарттары бойынша төлемақыны уақтылы енгізу мониторингі Басқарманың «Деректер базасында» орындалатынын көрсетті, ол жасалған тұрғын үйлерді жекешелендіру шарттары бойынша Excel (excel) кестесінде төлемдер мен есептеулер К2 № 2-43 нысан КБК 301107 бойынша қазынашылық клиентін түсіру негізінде қолмен енгізіледі. Деректер базасына сәйкесінше 2021 жылы 678 шарт, 2022 жылы 525 шарт жасалды. Осылайша, мемлекеттік тұрғын үй қорынан (КБК 301107) жасалған тұрғын үйді жекешелендіру шарттары бойынша есептеулер мен төлемдерді нақтылауды қалыптастыру үшін автоматтандырудың болмауы ережелермен жүктелген функцияларды орындау бойынша тиімді және уақтылы жұмыс істеудің елеулі кемшілігі болып табылады.
Жалдау шарты мемлекеттік мүлік тізілімі жүйесінде тіркеледі. Бұл ретте 2022 жылғы қазанға дейін жалдаушылардың төлемдерін (КБК 201507) қолмен сирек (жылына бір реттен көп емес) өңдеу және 2018 жылға дейінгі төлемдер бойынша деректер жүйесінде (www.gosreestr.kz) мемлекеттік тізілім деректері болмауы нәтижесінде есепті күнге жалға алушының бөлінісінде берешек сомасы туралы қисынсыз (дұрыс емес) есепті көрсетеді, бұл тізілім жүйесінің елеулі кемшілігі болып табылады.
Ақпараттық жүйелердің тиісінше жұмыс істемеуінің салдары тұрғын үй қорында аудитпен мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілген тұрғын үйді жалдау (жалға алу) шарттары бойынша жалдау төлемдерін (18 396,5 мың теңге) және жекешелендіру шарттары бойынша 2021-2022 жыл үшін жалпы сомасы 19 468,4 мың теңгеге төлемдерді төлемеу фактілері (1 071,9 мың теңге) анықталды.
Қолданыстағы ережелерді бұза отырып, 151-ші жағдайда жалға алушымен тұрғын үйді жалдау шарттарын жасасудың белгіленген мерзімі бұзылған (тұрғын үй комиссиясы қоныстандыру туралы шешім қабылдаған сәттен бастап он бес күн күнтізбелік), нәтижесінде 76 жағдайда жергілікті бюджетке 592,5 мың теңге түспеген, бұл бюджеттің тікелей шығыны болып табылады.
Жалпы аудит нәтижелері бойынша жалпы сомасы 71 638,9 мың теңгеге қаржылық бұзушылықтар, оның ішінде бюджетке түсуге тиісті 71 638,9 мың теңге (аудит барысында 49 190,0 мың теңге түсті), бюджеттің тікелей (жанама) шығындары – 5 510 248,8 мың теңге, 30 рәсімдік бұзушылықтар және 72 жүйелік кемшіліктер анықталды.
Аудит нәтижелері бойынша әкімшілік жауапкершілікке тарту үшін тиісті органдарға материалдар жіберілді.
Аудит қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтар мен кемшіліктерді жою мақсатында Тексеру комиссиясы әзірлеген тапсырмалар мен ұсынымдар жіберілді.